16/04/2017, 13:22
Besin: Canlıların beslenmesini, yaşamsal etkinliklerini sürdürmesini sağlayan, yiyecek ve içeceklere besin denir.
Besinler canlılar için çok önemlidir. Yiyecekler birden fazla besin maddesi içerebilir. Ancak içeriğinde en çok hangi besin maddesi bulunuyorsa o grupta yer alır. Besinleri içeriklerine göre karbonhidratlar, proteinler, yağlar, vitaminler, su ve mineraller olarak gruplandırırız. KARBONHİDRATLAR: Makarna, pilav, ekmek gibi besinlerde bulunur. Vücudumuzun birincil enerji kaynağıdır.
YAĞLAR: Bitki ve hayvanlardan elde edilir. Karbonhidratlar tükendiğinde vücudumuza enerji verir.
PROTEİNLER: Vücudumuzda yapıcı-onarıcı olarak görev yaparlar. Büyüme, gelişme, yaraların iyileşmesi, vücudun mikroplara karşı iyileşmesi, vücudun mikroplara karşı direnci için proteinlere gerek vardır.
VİTAMİNLER: Vücudumuzda düzenleyici olarak görev yaparlar. Vücudumuzu hastalıklardan korurlar. Vücudumuzda depo edilmezler, sürekli besinlerden almak zorundayız.
SU VE MİNERALLER: Vücudumuzda düzenleyici olarak görev yaparlar. Vücudumuzun %70 i sudan oluşur. Mineralleri besinlerden alırız.
Karbonhidrat içeren besinler: Buğday, patates, pirinç, mercimek, yulaf karbonhidrat yönünden zengin besin maddeleridir. Ayrıca şeker pancarı, bal, süt, üzüm vb. yiyeceklerde ve kavun, karpuz, şeftali, çilek, kiraz ve muz gibi meyvelerde şeker bulunur. Şekerli yiyecekler karbonhidratlı besinlerdir.
Yağ içeren besinler: Zeytin, ayçiçeği, soya fasulyesi, susam, ceviz ve fındık gibi bitkisel besinlerde bitkisel yağlar vardır. Peynir, tereyağı, kaymak, süt ve balık gibi hayvansal besinlerde hayvansal yağlar vardır.
Protein içeren besinler: Proteinler, bitkisel ve hayvansal besinlerden elde edilir. Et, yumurta, süt, tavuk, yoğurt, peynir ve balık proteince zengin hayvansal besinlerdir. Tahıllar (buğday, arpa, çavdar, yulaf vb.), Baklagiller (fasulye, bakla, nohut vb.), Kuruyemişlerde (fındık, ceviz vb.) proteince zengin bitkisel besinlerdir.
Vitamin içeren besinler:
A Vitamini
Bulunduğu besinler: Tereyağı, et, balık ve balık yağı, süt, yumurta, peynir, yeşil sebzeler, havuç, domates, baklagiller, ceviz ve fıstık.
Görevi: Göz sağlığı ve kemik gelişimini sağlar.
B Vitamini
Bulunduğu besinler: Tahıllar, yeşil sebzeler, ekmek, yumurta, et, süt, turunçgiller ve çilek.
Görevi: Sinir ve kasların gelişmesi için gereklidir.
C Vitamini
Bulunduğu besinler: Portakal, limon, mandalina, domates, çilek, koyu yeşil sebzeler, yapraklı lahana, maydanoz, böğürtlen ve kuşburnu.
Görevi: Diş ve diş eti sağlığı için gereklidir. Vücut direncini arttırır.
D Vitamini
Bulunduğu besinler: Tereyağı, balık ve balık yağı, yumurta, peynir süt ve sebzeler.
Görevi: Kemik ve diş gelişimi için gereklidir.
E Vitamini
Bulunduğu besinler: Tahıllar, yumurta, süt, peynir, kırmızı et, şeftali ve muz.
Görevi: A vitaminiyle beraber vücudun büyümesini sağlar.
K Vitamini
Bulunduğu besinler: Lahana, et, mısır, çilek, ıspanak, bazı yeşil sebzeler, karaciğer, şeftali, muz ve pirinç.
Görevi: Kanın pıhtılaşmasını ve yaraların iyileşmesini sağlar.
Mineral içeren besinler: Değişik miktar ve çeşitte olmak üzere mineraller hemen her besinde bulunur. Mineraller; Süt, sebze ve tahıllarda, proteinli besinlerde (deniz ürünleri, et, karaciğer, yumurta), sofra tuzunda, suda, bazı meyvelerde ve kuru yemişlerde (fındık, ceviz, badem) bulunur.
BESİN İÇERİKLERİNİ NASIL ANLARIZ?
Besinde protein varlığını tespit etmek için: Bir besin maddesine bir kaç damla nitrik asit damlatılır. Besin maddesi üzerinde sarı bir renk oluşursa protein içerdiği anlaşılır. Örneğin; yumurtanın akı üzerine 1 damla nitrik asit damlatılırsa sarı renk alır. Bu, yumurtanın beyazında protein olduğunu gösterir.
Besinde karbonhidrat varlığını tespit etmek için: Bir besin maddesine birkaç damla iyot çözeltisi(tentürdiyot) damlatılır. Besin maddesi üzerinde mavi-mor renk oluşursa karbonhidrat içerdiği anlaşılır. Örneğin; Patates üzerine bir damla iyot çözeltisi (lügol) damlatılırsa patates çözeltisi mavi-mor renk alır. Bu renk değişimi patateste karbonhidrat bulunduğunu gösterir.
Besinde yağ varlığını tespit etmek için: Besin maddesi bir kâğıda sürülür. Kâğıtta parlak bir leke oluşursa yağ içeriyor demektir. Örneğin; ceviz, fıstık veya fındık ezilerek beyaz kâğıt üzerine konulursa kâğıtta parlak leke oluşur.